Osvrt na prezentovanu EU Strategiju digitalne transformacije do 2030.godine iz ugla predsjednika skupštine  ICT Cortex

Evropska komisija je 9. marta 2021. godine predstavila viziju i pravce digitalne transformacije Evrope do 2030. godine. Originalno saopštenje možete pronaći na ovom linku, a na istom se može preuzeti i kompletan dokument “2030 Digital Compass: the European way for the Digital Decade.”, koji je EU komisija uputila Evropskom parlamentu, Savjetu Evrope, Evropskom ekonomskom i socijalnom komitetu i Komitetu regija.

Pomenuta strategija je veoma važna za definisanje strateških usmjerenja za digitalnu transformaciju Crne Gore, a kako na istu, iz stručnog ugla, gleda predsjednik skupštine ICT Cortexa - Branimir Bukilić, možete pročitati u nastavku.

“Vizija za EU digitalnu dekadu se razvija oko četiri ključne koordinatne tačke: vještine, Infrastruktura, privreda, javna uprava, dok je EU ove četiri tačke strateški odredila ciljevima koji se moraju postići do 2030. Godine.

Raduje nas činjenica da smo mi u ICT Cortex-u prepoznali predmetne ključne tačke kao temelj našeg udruživanja, radi obezbjeđivanja uslova za realizaciju istih i da smo samim tim svjesni potrebe da ubrzamo procese digitalne transformacije Crne Gore.

Kada su u pitanju koordinatne tačke koje se navode u strategiji, počeću od vještina.

Digitalne vještine se stavljaju u prvi plan jer bez njih ni svi ostali ciljevi nisu ostvarivi.  EU priznaje da na polju digitalnih vještina značajno zaostaje za drugim tržištima. Čak se navodi da su i dalje ključne digitalne tehnologije proizvedene van EU, što je slučaj i sa Crnom Gorom. Razumijemo da smo primorani da hardverske sisteme uvozimo, ali moramo raditi na edukaciji novih i postojećih kadrova, povećanju digitalnih znanja i kvalitativno i kvantitativno u kompanijama koje se bave razvojem IT proizvoda i rješenja, kako bismo bili u prilici da domaće IT kompanije budu nosioci digitalne transformacije.

Kao bitan segment u procesu, navodi se i digitalna edukacija građana:

“Neophodno nam je da imamo digitalno sposobne građane koji će biti korisnici savremenih IT rješenja i servisa, a koji će dovesti do značajnog ubrzavanja Javne uprave i privrede što neminovno dovodi do ekonomskog rasta. I ovo moramo da radimo ubrzanim tempom jer Crnoj Gori ne smije da bude samo cilj dostizanje EU nivoa, nego dostizanje nivoa zemalja nosioca razvoja digitalnih servisa, čemu i sama EU teži. EU target od 80% populacije sa osnovnim digitalnim sposobnostima i ne djeluje na prvi pogled tako daleko. Ipak, moramo biti obazrivi prilikom ove ocjene.”

Kao poveznicu navedenog sa ciljevima ICT Cortexa, Bukilić navodi da se djelovanjem klastera želi podstaći stvaranje okruženja za značajno brže kreiranje novih IT kadrova. Rezultati istraživanja, koja su rađeni krajem prošle godine, pokazali su da preko 86% IT preduzeća ili IT sektora u ostalim preduzećima ima potrebu za otvaranjem novih radnih mjesta, a preko 90% ispitanika se odredilo da ima poteškoće u pronalaženju stručnih kadrova koji mogu da budu nosioci razvoja. Iz tog razloga, sve članice udruženja uključene su u kreiranju novih programa za edukaciju budućih programera, dizajnera, menadžera projekata i sl.

Infrastruktura je neizbježni faktor u bilo kojoj oblasti, pa i u IT-u. EU je postavila visoke ciljeve u ovoj oblasti koji se uglavnom odnose na poboljšanje veoma lošeg udjela evropskih proizvođača mikročipova na globalnom nivou, cloud rješenja i super kompjutera. Prepoznat je i cilj poboljšanja mrežne infrastrukture, to jest dostupnosti i kvaliteta Internet konekcije.

“Tehnološki gledano, gigabitna konekcija za svakog građanina i 5G na cijeloj teritoriji EU, možda i ne djeluju kao nedostižni ciljevi kao što je to u drugim kritičnim oblastima. Nekako i mi u Crnoj Gori smatramo da su ovi ciljevi mogući ili da se možemo njima značajno približiti do 2030. Međutim, ekonomska održivost ovih ciljeva je upitna u Crnoj Gori. Težnja Crne Gore za priključivanje Evropskoj zajednici opravdana je i time da je praktično nemoguće da samostalno radimo na razvoju mikročipova ili superkompjutera, pa čak i cloud computing-a. Čak i kad budemo u EU mi bismo se trebali fokusirati na druge oblasti, a koristiti predmetne resurse drugih članica zajednice. Što se tiče Crne Gore, ja bih u infrastrukturu ubrojao i legislativu. Neophodno je osavremeniti postojeća zakonska rješenja koja se tiču digitalne infrastrukture jer smo svjesni da nisu odavno mijenjani, to jest da svakako dinamika njihovih usklađivanja ne prati dinamiku razvoja tehnologija. Pored tih esencijalnih zakonskih rješenja, moramo raditi i na implementaciji donešenih zakonskih rješenja koja će obezbijediti osnaživanje domaće IT industrije, olakšati i rasteretiti nova zapošljavanja u IT industriji, to jest u inovativnim djelatnostima, trasirati nove pravce digitalne edukacije građana kroz osnovno, srednje i visoko obrazovanje. U ovim segmentima ICT Cortex vidim kao posebno bitnu kariku. Osnaživanje IT industrije će doprinijeti njenoj konkurentnosti, sposobnosti da sprovodi digitalnu transformaciju Javne uprave i privrede i kreira nove izvozne potencijale, a upravo su to glavni ciljevi ICT Cortexa.”, zaključuje Bukilić.

Privreda kao nosioc ekonomije svakog društva, jeste treća ključna tačka EU Digitalnog kompasa. Iskustva usled pandemije Covid 19 i u EU i kod nas ukazuju na to da su usvajanja digitalnih vještina postala neophodna za mnoga preduzeća. Nažalost, ova pošast svjetskih razmjera je uticala na povećanje svijesti privrednika o potrebi da digitalizuju svoje poslovne procese.

EU Komisija predviđa da će do 2030. godine digitalne tehnologije kao što su 5G, IoT – Internet of Things, super kompjuteri, vještačka inteligencija, robotika i virtuelna realnost biti okosnica novih proizvoda, novih proizvodnih procesa i novih poslovnih modela zasnovanih na poštenom dijeljenju podataka u ekonomiji zasnovanoj na informacijama. Imajući to u vidu, mišljenje Bukilića je da “privreda u Crnoj Gori veoma kasni i za usvajanjem odavno dospupnih tehnologija i servisa, a kamo li da bude spremna na usvajanje novih tehnologija čija dominacija se predviđa do 2030. godine. Da bi bila konkurentna, privreda mora ubrzati poslovne procese i povećati kvalitet u svakoj oblasti. Ubrzanje poslovnih procesa može da bude u koheziji jedino sa implementacijom digitalnih servisa, informacionih sistema, međusobnom digitalnom povezanošću, implementacijom sistema vještačke inteligencije za predviđanja i procjene i automatizaciju donošenja odluka. Kao što je toga svjesna Evropska komisija, i mi moramo biti svjesni da privreda neće moći samostalno da isprati tehnološki razvoj i da joj se mora pomoći. Zato Evropa ima za cilj da duplira fondove namijenjene inovacijama. Neophodno je da i mi bolje iskoristimo EU fondove koji će u nerednom periodu biti znatno izdašniji za inovacije u poslovanju i digitalnu transformaciju privrede, kao i da povećamo programe podrške malim i srednjim preduzećima za implementaciju informatičkih rješenja i servisa i usvajanje standarda. Ukoliko budemo adekvatno razumjeli ozbiljnost trenutka i potrebu da se digitalno transformišemo bićemo u prilici da generišemo rast možda i više nego linearan u odnosu na EU, što je nama važno u procesu dostizanja evropskog nivoa razvoja.”

Kao četvrtu, ali ne manje važnu tačku, EU prepoznaje potrebu za ubrzanom digitalnom transformaciom javne uprave. Ciljevi EU su da do 2030. obezbijedi da demokratski život i javni servisi budu u potpunosti dostupni za sve građane, uključujući i osobe sa invaliditetom. Implementaciom e-glasanja EU želi postići bolje javno učešće u demokratskom životu. Bolji i jednostavniji digitalni on-line servisi će omogućiti građanima i privredi da budu efikasniji u svojim aktivnostima, kao i da imaju bolji uticaj na kreiranje javnih politika i praćenje rezultata javne uprave.

Neophodno je obezbijediti javno dostupne servise i otvorene podatke u zdravstvu, saobraćaju i prevozu putnika, upravljanju otpadom, energetskom sektoru, upravljanju prihodima i ostalim resursima i mnogim drugim oblastima. EU ne zaboravlja ni pravosudni sistem u kontekstu digitalne transformacije.

“Iako je EU na značajno većem nivou od Crne Gore u primjeni savremenih informatičkih tehnologija, još uvijek u svim relevantnim dokumentima koristi pojam - digitalna transformacija. Kod nas se stiče utisak da samo Crna Gora i Region moraju da prolaze proces Digitalne transformacije kako bismo dostigli EU nivo. Međutim, iz ovakvog pristupa Evropske komisije zaključujemo da je ovo kontinuirani proces i da moramo konstantno raditi na usvajanju i implementaciji novih tehnologija kako bismo bili u prilici da napravimo ekonomski rast, a samim tim i bolji život svih naših građana.”

EU procjenjuje da u prosjeku mora da se duplo popravi u svim zacrtanim ciljevima do 2030. godine. Imajući u vidu da su informatika i digitalni sistemi dostupni građanima već više od tri decenije, sa aktuelnim ciljevima EU se vidi eksponencijalni rast u njihovom razvoju i primjeni jer se za osam godina mora uduplati sve ono što se gradilo prethodnih 30 godina.

“ICT Cortex ima za cilj da bude predvodnik u digitalnoj transformaciji privrede i javne uprave, te da unaprijedi okvir i ekosistem koji je neophodan za obezbjeđivanje digitalnih inovacija u industriji i obrazovanju. Svjesni da samo udruženim snagama možemo do Digitalne Crne Gore, klaster ima za cilj da bude spona između privrede, Vlade i akademskog sektora. Vjerujem da zajedno možemo pratiti EU Digitalni kompas ili kreirati sopstveni”  zaključuje Branimir Bukilić, predsjednik skupštine ICT Cortex.

Branimir Bukilić, osnivač i direktor Data Design d.o.o. Podgorica i predjsednik skupštine udruženja IKT privrede Crne Gore - IKT Korteks